Na prośbę Instytutu Legislacji i Prac Parlamentarnych Naczelnej Rady Adwokackiej adw. Maciej Obrębski sporządził opinię prawną w przedmiocie oceny projektowanych zmian w zakresie skutków wszczęcia postępowania pojednawczego (oraz prawidłowości samego procesu legislacyjnego) w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (druk sejmowy nr 1344). W sierpniu 2021 roku opinia ta została przesłana do Kancelarii Sejmu RP jako oficjalne stanowisko NRA w zakresie przedmiotowego projektu ustawy.
Projektowane zmiany, w zakresie objętym opinią, odnoszą się do przepisów regulujących zawieszenie i przerwanie biegu terminu przedawnienia, zawartych w Tytule VI, Księgi Pierwszej K.c., dotyczącym przedawnienia roszczeń. Nowelizacja przewiduje, że zawezwanie do próby ugodowej nie będzie już skutkować przerwaniem biegu terminu przedawnienia, lecz jedynie zawieszeniem biegu terminu przedawnienia przez czas trwania postępowania pojednawczego.
Rządowy projekt zakłada zatem, że art. 121 pkt 6 K.c. stanie się lex specialis względem art. 123 1 pkt 1 K.c., bowiem przepis art. 121 pkt 6 K.c. stanowić będzie wyjątek od zasady, iż każda czynność przed sądem przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczeń przerywa bieg przedawnienia.
Wcześniejsza wersja projektu (która poddana została szerokim konsultacjom, w przeciwieństwie do obecnej) przewidywała jedynie dodanie pkt 4 do art. 123 § 1 K.c. i ograniczenie tym samym skuteczności wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w zakresie przerwania biegu terminu przedawnienia tylko do pierwszego zawezwania.
W omawianej ostatecznej wersji projektu, która została złożona do Sejmu przyjęto jednak, że zawezwanie do próby ugodowej nie będzie już skutkować przerwaniem biegu terminu przedawnienia lecz jedynie jego zawieszeniem. Projekt w tym kształcie nie został poddany konsultacjom. Zapatrzono go natomiast w uzasadnienie i „Raport z konsultacji publicznych oraz opiniowania Projektu”, które dotyczyły jego wspomnianej wcześniejszej wersji (zakładającej ograniczenie skuteczności wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w zakresie przerwania biegu terminu przedawnienia tylko do pierwszego zawezwania).
W rezultacie – jak przestrzega Mecenas Obrębski – zaproponowane rozwiązanie pozostaje nieocenione przez interesariuszy i może przynieść nieprzewidziane konsekwencje, jak chociażby omówiony w opinii brak możliwości przerwania biegu terminu zasiedzenia, o którym w rządowej nowelizacji zupełnie się nie wspomina.
Legislator w uzasadnieniu projektu, które (w związku z powyższym) nie jest spójne z samym Projektem (podobnie jak wspomniany Raport) wskazał, iż „projektowana zmiana niewątpliwie wyeliminuje praktykę składania przez wierzycieli wniosku o zawezwanie do próby ugodowej jedynie w celu przerwania biegu terminu przedawnienia, co w konsekwencji ograniczy liczbę spraw wpływających do sądów rejonowych z tego tytułu”. Wnioskowanie to nie wydaje się uzasadnione (zwłaszcza, że nie zostało poparte żadnymi danymi) bowiem spodziewać się raczej należy, jako konsekwencji wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji, istotnego ograniczenia popularności instytucji zawezwania do próby ugodowej, gdyż przez ograniczenie skutku jaki wywołuje (tj. jedynie zawieszenie biegu terminu przedawnienia) straci na atrakcyjności, czemu sprzyjać będzie stosunkowo wysoka opłata od wniosku wynosząca 1/5 opłaty od pozwu.
Niepożądane jest również dokonywanie kolejnych zmian w Kodeksie cywilnym w sytuacji, gdy nie została oceniona skuteczność nowelizacji z dnia 4 lipca 2019 roku, która dotyczyła również instytucji zawezwania do próby ugodowej.
W konkluzjach przedmiotowej opinii prawnej adw. Maciej Obrębski wskazał, że projektowaną zmianę przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń, należy ocenić jako pochopną, nieuzasadnioną oraz niepopartą żadnymi istotnymi głosami praktyków i doktryny. Wprowadza ona – zdaniem opiniującego – rozwiązania dalekie (a nawet można by rzecz obce) stanowiskom wyrażonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Co więcej, projektowane przepisy, poprzez ich radykalną zmianę już po zakończeniu procesu konsultacji, zostały oderwane od uzasadnienia Projektu, a w szczególności od „Raportu z konsultacji publicznych oraz opiniowania Projektu”. W tym kontekście, dodatkowo, Projektodawca dopuścił się manipulacji argumentacją Sądu Najwyższego w celu zupełnie nieuprawnionego uzasadnienia swoich zmian projektowych, co – jak zaznaczył autor opinii – zasługuje na szczególną krytykę.
