Nasze doświadczenie

Pierwsze wzmianki o wsi, zwanej pierwotnie Czerwonym Kościołem, pochodzą z 1144 r. W ciągu kolejnych stuleci wielokrotnie zmieniała właścicieli. Od 1841 r. był nim adiunkt gen. Dezyderego Chłapowskiego, Stanisław Chłapowski. Za jego sprawą, dzięki mądremu gospodarowaniu, majątek rozkwitł i wzbogacił się. W tym czasie – w 1845 r. został wybudowany również pałac wzorowany na neorenesansowych willach włoskich, zaprojektowany przez niemieckiego architekta Karola Würtemberga. Posiadłość należała do Chłapowskich aż do drugiej wojny światowej, a ostatnim właścicielem był Henryk Chłapowski zamordowany przez Niemców w 1944 r. Po wojnie majątek przejął Skarb Państwa w ramach reformy rolnej.

Zespół warowny o średniowiecznym rodowodzie (XV w.), składający się z wieży mieszkalno-obronnej i fortyfikacji, został wzbogacony w XIX w. o park z klasycystycznym jednopiętrowym pałacem. W 1866 r. majątek Rzemień przeszedł w ręce Gustawa Szaszkiewicza, poprzez jego ożenek z Aleksandrą Boguszówną. W 1931 roku pałac rozbudowano o dodatkowe piętro oraz boczne skrzydła. Po wojnie majątek Rzemień znacjonalizowano i rozparcelowano. Pałac przejęło w użytkowanie technikum rolnicze. Zabytkowy budynek odrestaurowano w 2021 roku.

Klasycystyczny pałac w Studzieńcu został wybudowany około roku 1790, kiedy to właścicielem dóbr Studzieniec – Łaziska był Piotr Skarżyński, podstarosta gostyniński. Projekt wyszedł spod ręki Hilarego Szpilowskiego, pełniącego wówczas funkcję architekta miasta Warszawy. Budynek z wyeksponowanym portykiem wejściowym z czterema kolumnami – stanowiący charakterystyczny przykład architektury klasycystycznej – otoczono parkiem krajobrazowym. Skarżyńscy byli właścicielami majątku do 1939 r. W 1944 r. posiadłość przejął Skarb Państwa w ramach reformy rolnej. Niestety, mimo prób renowacji lata powojenne to okres postępującej dewastacji pałacu. Dawną świetność przywróciła mu dopiero rodzina Olewników, która wskrzesiła z ruin cały kompleks w latach 2009-2018.

Zamek w Rzemieniu, stanowi część zespołu warownego złożonego z wieży mieszkalno-obronnej oraz ziemnych fortyfikacji bastionowych. Jest nielicznym przykładem średniowiecznego budownictwa obronnego (XV w.), który przetrwał do naszych czasów. Usytuowany jest w rozległym, kilkunastohektarowym, parku krajobrazowym, w którego północnej części zlokalizowano w XIX wieku klasycystyczny pałac. Wieża przeszła gruntowny remont w latach 30. XX w. Dobudowano wtedy do niej basztę ze schodami. Zespół zamkowo-pałacowo-parkowy stanowił centrum życiowe rodziny Szaszkiewiczów, wysiedlonych z Rzemienia przez Niemców po wybuchu wojny, ze względu na pobliskie próby rakiet V2. Po wojnie cały majątek został przejęty na cele reformy rolnej.

Majątek ziemski został około 1829 roku zakupiony przez Gottlieba Jahnsa. Tutejszy dwór – usytuowany na niewielkim wzniesieniu, łagodnie opadającym w stronę Jeziora Jerzyńskiego – powstał prawdopodobnie pod koniec XIX wieku na zamówienie Carla – Reinharda Jahnsa, który odziedziczył majątek w 1872 roku. W kolejnych latach posiadłość wielokrotnie zmieniała właścicieli. W 1906 roku był nim rolnik Hugo Wede, a potem w 1910 roku właściciel Krześlic Bernard Brandis. W okresie międzywojennym majątek Jerzyn został przejęty przez Bank Kwilecki – Potocki i następnie częściowo rozparcelowany, a po II wojnie światowej przejęty przez Skarb Państwa w ramach reformy rolnej.

Dwór w Dakowach Mokrych został wybudowany około 1880 roku dla Bolesława Potockiego z Będlewa. Pałac zaprojektowano w stylu neoklasycystycznym. Został otoczony parkiem krajobrazowym o powierzchni około 3 hektarów. Kolejny właściciel hrabia Maciej Mielżyński zlecił architektowi Rogerowi Sławskiemu rozbudowę budynku, w skutek czego bryła została wzbogacona o piętrowe skrzydła. Posiadłość należała do rodu Mielżyńskich aż do wybuchu II wojny światowej. Po wojnie majątek przejęła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, potem stopniowo ulegał on zniszczeniu, aż do roku 2000, kiedy to za sprawą rodziny Kisiel zaczęto renowację. Obecnie w dworze mieści się Galeria Antyków oraz hotel i restauracja.

Pierwsza wzmianka o Polwicy pochodzi z 1230 roku. Wtedy to komes Bronisz, nadał cystersom osadę Gościchowo (m.in. wraz z Polwicą), w celu utworzenia tam klasztoru o nazwie Paradyż. W 1331 r. podczas najazdu na wieś Krzyżaków, mieszkańcy okopując się zorganizowali obronę i spuścili solidny łomot oddziałowi krzyżackiemu. W XIV wieku wieś stała się dobrami szlacheckimi. Ostatnimi jej właścicielami byli kolejno Skórzewscy, Niegolewscy i Kęszyccy. Dwór w Polwicy pobudowano w XIX wieku i zajmowała go rodzina zarządcy folwarku. W 1819 roku urodził się w nim Ryszard Berwiński – poeta, publicysta i uczestnik Wiosny Ludów. Dwór był miejscem zamieszkania rodziny Marianny i Michała Jasieckich, opisanej w książce Janiny Fedorowicz i Joanny Konopińskiej „Marianna i róże”.

Najstarsza wzmianka na temat wsi Gaj pochodzi z 1401 roku i dotyczy sporu o nią między synami Janusza z Jarogniewic a wdową po Andrzeju z wsi Kowalskie i jej synami. W 1475 roku Mikołaj z Błociszewa, burgrabia kościański, kupił od Abrahama Kiebłowskiego rzeczoną wieś za 600 grzywien. Jednak niespełna 35 lat później odnotowano w źródłach, że wieś była opustoszała. Ten stan rzeczy odmienił Wincenty Błociszewski (wnuk Mikołaja), który odbudował spustoszoną wieś i uczynił zeń swą główną siedzibę, od której począł pisać się Gajewskim. Tak więc Gajewscy herbu Ostoja, wywodzą się z Błociszewskich. Współcześnie w Gaju można podziwiać zabytkowy dwór oraz zespół folwarczny z początku XIX wieku, w skład którego wchodzą m.in. gorzelnia z 1856, owczarnia, kuźnia, obory i magazyny.

Feliksowo to najmłodsza osada w parafii Weszczyczyn. Syn Antoniego Topińskiego, właściciel Rusocina, w 1860 roku poślubił hrabiankę Kazimierę Rozdrażewską i za jej posag na gruntach Rusocina wybudował nowy folwark. Od swego imienia nazwał go Feliksowem. Topińscy rezydowali w Rusocinie do początku XX wieku. Kiedy zadłużony majątek Rusocin przejął Bank Ziemski, przenieśli się do Feliksowa. Potomkowie Feliksa Topińskiego byli właścicielami Feliksowa do II wojny światowej.

Od 1903 roku majątek należał do Maxa Neumanna, a po nim do Strachanowskich, aż do 1939 roku. Pałac jest budowlą częściowo parterową, częściowo piętrową. Wybudowano go na planie prostokąta z wieżyczką od północnego-wschodu. Przykrywa go dwuspadowy dach.

Parterowy klasycystyczny dworek w Bytyniu wybudowano około 1785 roku dla rodziny Niegolewskich. Budowniczym był prawdopodobnie Bernard Leinweber z Poznania. W kolejnych latach pałacyk otoczono parkiem w stylu włoskim, później przekształconym w park krajobrazowy. W latach 1990-2000 odrestaurowano go i dodano przeszklone skrzydła. Właściciele samej wsi zmieniali się na przestrzeni lat. Wiadomo, że w 1322 roku należała ona do Piotra Drogosławica, kanclerza Królestwa Polskiego i kasztelana międzyrzeckiego – są to pierwsze wzmianki o miejscowości. Potem właścicielami byli m.in. Konarzewscy herbu Poraj, Niegolewscy, Gąsiorowscy i znowu Niegolewscy aż do 1939 roku. Jak wiele posiadłości tego typu Bytyń po II wojnie światowej został przejęty przez Skarb Państwa w ramach przeprowadzanej w latach 40 XX wieku reformy rolnej. Ponownie przeszedł w prywatne ręce w roku 1989, kiedy to nieruchomość zakupiła fundacja rodziny Nissenbaumów.

Zespół dworsko-parkowy w Piotrowicach stanowił przed wojną własność Romana Gustowskiego. Po przejęciu ponad 270-hektarowego majątku na cele reformy rolnej, po II wojnie światowej, dwór szybko popadł w ruinę i został rozebrany w latach 60. Zachował się jednak we wspomnieniach osób, które w okresie międzywojennym we dworze bywali, np. jako przedszkolacy na herbatce i ciasteczkach u Pani Gustowskiej. Co wytrwalsi mogliby nawet odnaleźć jeszcze dworskie schody, którymi schodziło się do parku, a z których rozciągałby się dzisiaj piękny widok na położone poniżej Jezioro Słupeckie.

W XV wieku wieś znana była jako Eichholze, natomiast w XVII już jako Wicholec. Powstanie do dziś istniejącego dworu z końcem XIX wieku łączy się z rodziną Karwatów. Do majątku ziemskiego przynależała gorzelnia parowa oraz folwark Bogumiłki. Sam dwór ma charakter późnoklasycystyczny. Na osi wejściowej umieszczono ryzalit oraz portyk kolumnowy zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Po II wojnie światowej dwór przeznaczono na cele mieszkaniowe, a wchodzące w skład majątku ziemskiego grunty rozparcelowano pomiędzy okolicznych rolników. Do czasów współczesnych ostały się pozostałości parku, którego założenia sięgają końca XIX wieku.

Założenie dworsko-parkowe w Konopnicy ma bardzo charakterystyczny wygląd ze względu na nawiązujący do romantycznego neogotyku pałac, wybudowany około połowy XIX w. przez Henryka Marconiego. W formie budynku można odnaleźć elementy wielu stylów architektonicznych. Jego bryła jest bardzo rozczłonkowana i składa się z budynku głównego, dwóch wież oraz wielu przybudówek. Cała dwór jest otynkowany i pomalowany na biało. Posiada ponadto pokrycie z blachy ocynkowanej. Budynek leży w zadbanym parku, w którym zachowały się liczne stare dęby szypułkowe. W pobliżu znajduje się spichlerz dworski z połowy XIX w.

Majątek w XIX wieku należał do Niemców. W 1890 roku sprzedano dwór wraz z majątkiem Kazimierzowi Plucińskiemu. Od 1903 do 1933 właścicielem był Zygmunt Pluciński, syn Kazimierza. W 1939 majątek należał do żony Zygmunta – Zofii Plucińskiej. Dwór składa się z dwóch części: parterowej, która jest starsza, bo pochodząca z połowy XIX wieku i kryta dachem dwuspadowym oraz z części piętrowej, która jest młodsza, bo pochodząca z końca XIX wieku o płaskim dachu. Obie te części łączy ryzalit z poddaszem zamkniętym szczytem.

W XIX wieku wieś należała do Władysława Szułdrzyńskiego – właściciela okolicznych dóbr, który zamieszkiwał pałac w Siernikach. Klasycystyczny dwór w Marlewie został zbudowany prawdopodobnie w latach 20-tych XX wieku dla tejże rodziny. Budynek podpiwniczono, jest on parterowy z użytkowym poddaszem. Wzniesiono go na planie prostokąta i nakryto wysokim czterospadowym dachem. W osi elewacji frontowej, zwróconej na północ, usytuowano czterokolumnowy portyk zwieńczony trójkątnym naczółkiem z półkolistym oknem. Między dworem, a szosą znajdują się pozostałości parku krajobrazowego. Obecnie dwór znajduje się w rękach prywatnych.

Wieś była pierwszy raz wzmiankowana w 1462 roku, natomiast obecnie istniejący dwór został ufundowany przez rodzinę Złotnickich w połowie XIX wieku. Następnie po przejściu na własność rodziny Ponikowskich, na początku XX wieku przekształcono go w kierunku stylu późno-klasycystycznego, na nieregularnym planie litery L. Budynek jest zarówno jedno, jak i dwukondygnacyjny. W czasie okupacji majątek był nadzorowany przez nazistowski zarząd. Po II wojnie światowej majątek ziemski został znacjonalizowany i przeszedł na własność Skarbu Państwa. W 1948 roku utworzono tu PGR. Do czasów obecnych zachował się park krajobrazowy.

Majątek ziemski obejmuje dwór eklektyczny z nieznacznymi elementami klasycyzmu. Jest to budynek parterowy z użytkowym poddaszem, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, z ryzalitem zwieńczonym trójkątną wystawką i bocznym skrzydłem.Dzisiejszy budynek jest efektem przebudowy przeprowadzonej przez Tuchołków, ale prawa oficyna jest pozostałością klasycystycznego dworu Palędzkich, po przeróbkach dokonanych przez Wiktora Moszczeńskiego. W 1945 r. majątek został znacjonalizowany, dwór początkowo przejął Ośrodek Kultury Polskiej, a w 1949 r. Zespół Gospodarstw Rolnych.

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1258 roku. Na początku XIX wieku majątek przeszedł w ręce rodziny Potworowskich. W 1886 roku dla Bronisława Potworowskiego wybudowano obecny pałac – na wydłużonym planie, fasadą skierowany na południe. Projekt powstał pod kierunkiem architekta Stanisława Hebanowskiego. W ciągu kolejnych dziesięcioleci majątek przeszedł w ręce skoligaconej rodziny – w 1930 roku odziedziczył go Karol Twardowski, który następnie w 1938 roku przebudował pałac – dobudowano piętro, które nakryto czterospadowym dachem, natomiast do korpusu głównego dostawiono dwie przybudówki. Po okresie nazistowskiego zarządu oraz zakończeniu II wojny światowej Twardowscy nie powrócili już do majątku, który to został przejęty oraz rozparcelowany na rzecz okolicznych rolników, PGR oraz Skarbu Państwa. Współcześnie poza obiektami kompleksu dworskiego istnieje również park, którego powstanie datuje się na I p. XIX wieku.

Zespół dworsko-parkowy w Nienadowej (gmina Dubiecko) jest jednym z lepiej zachowanych założeń rezydencjonalno-folwarcznych na terenie Polski południowo-wschodniej. Składa się ze ścisłego centrum reprezentacyjnego wyznaczonego przez zasięg krajobrazowego parku, w którego granicach usytuowane są: budynek klasycystycznego dworu oraz oficyny – oba powstałe tuż po 1809 r. – oraz nieco późniejsza kordegarda wybudowana przed 1853 r. Rozległy teren na północ od nich zajmuje kompleks budynków gospodarczych. Za twórcę zachowanego założenia możemy uznać Antoniego Dembińskiego – właściciela zespołu na przełomie XVIII/XIX w. W ręce Dembińskich Nienadowa przeszła w 1726 r. i pozostała ich własnością aż do 1947 r.

Zespół dworsko-parkowy w Strzyżewicach obejmuje dwór powstały w 1902 roku oraz park, którego powstanie datuje się na okres przełomu wieków XIX i XX. W okresie powojennym zespół został wcielony w struktury PGR – u.

Zespół dworski w Jasionce istniał już w XVIII wieku, co potwierdzają historyczne mapy, jednak jego metryka jest zapewne starsza. W 1831 roku majątek Jasionka został zakupiony przez Ludwika Jędrzejowicza. W 1887 r. XIX wieczny dwór został przebudowany i rozbudowany z inicjatywy ówczesnego właściciela Stanisława Jędrzejowicza według koncepcji Tadeusza Stryjeńskiego. W rękach Jędrzejowiczów założenie w Jasionce pozostało do czasów reformy rolnej w 1944 roku.

Zespół dworsko-pałacowy w Brzostowie obejmuje pałac zbudowany w XIX wieku w stylu eklektycznym dla rodziny Arndtów oraz park z założeniami wodnymi pochodzący z II połowy XIX wieku. W okresie powojennym pałac przebudowano na siedzibę Zespołu Szkół Gospodarki Żywnościowej im. Michała Drzymały.

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XIII wieku. Zespół dworsko-parkowy w Kochłowach obejmuje dwór wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku w stylu barokowym dla Tadeusza Sokolnickiego oraz park pochodzący z XIX wieku. Budynek dworu składa się z mieszkalnego, parterowego korpusu i poddasza. W szczycie północnym korpusu zastosowano półokrągły ryzalit przykryty kopulastym dachem. W fasadzie zastosowano czterokolumnowy portyk. Cały budynek przykryto mansardowym dachem z lukarnami. Po II wojnie światowej dwór pełnił funkcję Domu Pomocy Społecznej.

Pierwszy murowany dwór w Staromieściu wybudowany został prawdopodobnie w drugiej połowie XVIII w. przez nieznanego architekta. W połowie XIX w. dwór otoczony był niewielkim parkiem i graniczył od północy i zachodu z zabudowaniami gospodarczymi. Powierzchnia parku zmieniała się, gdyż sukcesywnie przyłączano do niego nowe obszary. W 1878 r. majątek Staromieście wraz z Miłocinem i Ruską Wsią został zakupiony przez rodzinę Jędrzejowiczów i pozostał ich własnością aż do 1944 roku. W tym samym roku majątek Jędrzejowiczów został przejęty na rzecz Skarbu Państwa. Park z pałacem, przekazano miejscowej spółdzielni ,,Jedność”, która prowadziła w przekazanym obiekcie produkcję ogrodniczą, zaś w 1954 roku teren dawnego zespołu dworsko-parkowego przekazano szpitalowi.

Zespół pałacowo-parkowy w Dojlidach obejmuje pałac zbudowany w latach 80. XIX w. przez Ewalda Hasbacha w stylu neorenesansu francuskiego, niderlandzkiego i toskańskiego. Pałac otacza niewielki ogród i park krajobrazowy. Na początku XX wieku dokonano przebudowy rezydencji. Wnętrza utrzymano w styl eklektycznym. Dobudowane zostały dwa ryzality z wieżami oraz dodatkowe piętro przykryte mansardowym dachem z lukarnami. Wewnątrz zachowały się oryginalne piece i kominki. Sam pałac po odejściu Hasbachów w 1944 r. stał się siedzibą Ośrodka Szkolenia Kadr Politycznych. Później w pałacu mieszkali robotnicy z Fabryki Sklejek, parter zajmowała poczta i przedszkole. Obecnie w rezydencji znajduje się siedziba Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Białymstoku. Pałac Hasbacha jest w zarządzie Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Zespół dworsko-parkowy w Kopytówce powstał w l. 70 XIX wieku, według projektu architekta Filipa Pokutyńskiego. Budynkowi nadano eklektyczny charakter z elementami angielskiego gotyku. Korpus wzbogacono o ośmioboczne wieżyczki oraz o ganki. Na elewacji wyeksponowano również herb rodu Duninów – „Łabędź”. Po II wojnie światowej majątek przekształcono na potrzeby Zarządu Lasów Państwowych a nastepnie Rolniczej Spółki Produkcyjnej „Piast”.

Wieś znana jeszcze w XIV wieku, należąca do wielu rodzin tj. Stradomskich i Lipowskich. Jednak to rodzinie Hussarzewskich majątek zawdzięcza włączeniu poprzez wiano do ordynacji książąt Lubomirskich. Majątek służył rozwojowi rolniczemu ordynacji, natomiast w samym majątku po zniszczeniu rezydencji podczas I wojny światowej nie odbudowano dworu.

Pierwsza wzmianka o Osieku pochodzi z około 1303 roku. Od połowy XVIII wieku majątek ziemski stał się własnością rodu hrabiów Sierakowskich h. Ogończyk. Ostatnim przedwojennym właścicielem Osieka oraz licznych folwarków i nieruchomości wchodzących w skład schedy po przodkach był Adam hr. Sierakowski – działacz społeczny oraz polityk. W 1939 roku hrabia wraz z rodziną został zamordowany przez Nazistów. Po II wojnie światowej dobra zostały dostosowane do celów PGR-u.

Miejscowość była znana już od XIII wieku i była w posiadaniu wielu rodzin tj. hrabiów Tarnowskich, czy też książąt Ostrogskich i Lubomirskich. Tej ostatniej rodzinie Przeworsk zawdzięcza ukonstytuowanie się znacznego majątku ziemskiego, a wreszcie rodowej ordynacji książąt Lubomirskich, istniejącej do zakończenia II wojny światowej.

Wieś znana od XIV wieku, na przestrzeni wieków należała do wielu rodzin. W czasach najnowszych majątek powiązany z rodziną Cichowskich, właścicieli także okolicznych majątków. W majątku prowadzono hodowlę koni oraz handlem owocami. Także za posiadania tej rodziny powstał dwór, wybudowany pod koniec XIX wieku oraz rewitalizowany w l. 30 XX wieku.

W XVIII w. cała wieś była własnością Jana Gliszczyńskiego, następnie rodziny Kołaczkowskich. Od 1781 roku własność Józefa Wybickiego, oficera legionów włoskich i twórcy hymnu narodowego. Syn generała, Józef Ksawery, sprzedał wieś Dezyderemu Chłapowskiemu. Pod koniec XIX w. należała ona do rodziny Grodzickich, następnie do rodziny von Graeve, Broel-Platera, od 1912 roku do Zdzisława Brzeskiego, w okresie międzywojennym do rodziny Prus-Głowackich. Po zakończeniu II Wojny Światowej majątek został przejęty na mocy dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. W 2011 roku, po wieloletnich staraniach spadkobierców Zofii Prus-Głowackiej, część majątku obejmująca zespół dworsko-parkowy, stała się ponownie własnością rodziny.