Czym jest spółdzielnia produkcji rolnej?
Spółdzielnia produkcji rolnej jest rodzajem spółdzielni, która prowadzi wspólne gospodarstwo rolne oraz działalność na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków spółdzielni. Taka spółdzielnia może prowadzić również inną działalność gospodarczą.
Wyróżnia się ona spośród innych spółdzielni także tym, że jej członkowie mają obowiązek pracy w spółdzielni. Założyciele spółdzielni produkcji rolnej mogą w statucie postanowić, że członek posiadający grunty rolne ma obowiązek wnieść je w całości lub części jako wkład gruntowy do spółdzielni. Spółdzielnia użytkuje te grunty odpłatnie na zasadach ustalonych w statucie.
W odróżnieniu od spółek prawa handlowego, majątek spółdzielni stanowi prywatną własność członków spółdzielni.
Prawo przewiduje dwa rodzaje spółdzielni produkcji rolnej. Po pierwsze są to rolnicze spółdzielnie produkcyjne, których członkami mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Po drugie, mogą być tworzone inne spółdzielnie zajmujące się produkcją rolną. Podstawową działalnością takich spółdzielni musi być prowadzenie wspólnego gospodarstwa rolnego. Co istotne, ich członkami mogą być także osoby prawne (np. spółki prawa handlowego, stowarzyszenia rejestrowe, fundacje). Dopuszczalne jest także funkcjonowanie spółdzielni, których jedynymi członkami są osoby prawne.
Kto może nabywać nieruchomości rolne?
Zgodnie z art. 2a ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (UKUR), nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny.
Za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo.
Powierzchnia nabywanej nieruchomości wraz z powierzchnią nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego nabywcy nie może przekraczać powierzchni 300 ha użytków rolnych.
Od tych zasad przewidziano liczne wyjątki. Tytułem przykładu, nie dotyczą one nabycia nieruchomości rolnej:
- przez osobę bliską,
- o powierzchni poniżej 1 hektara,
- w drodze dziedziczenia,
- w wyniku zniesienia współwłasności, podziału majątku wspólnego po ustaniu małżeństwa oraz działu spadku.
Nabywca nieruchomości rolnej ma obowiązek prowadzenia gospodarstwa, w skład którego weszła nabyta nieruchomość rolna, przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia przez niego tej nieruchomości, a w przypadku osoby fizycznej – także obowiązek osobistego prowadzenia tego gospodarstwa. Nie może również w tym okresie sprzedawać ani oddawać nieruchomości w posiadanie innym osobom.
Od tych obowiązków można się zwolnić po uzyskaniu decyzji Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa.
Wyjątki przewidziane dla spółdzielni produkcji rolnej
Od 5 października 2023 roku nieruchomości rolne o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 300 hektarów mogą nabywać także spółdzielnie produkcji rolnej.
Członek spółdzielni produkcji rolnej, który wniósł wkład gruntowy do spółdzielni, może także nabyć nieruchomość rolną stanowiącą wkład gruntowy od innego członka spółdzielni. W takim wypadku nie obowiązuje go limit 300 hektarów powierzchni użytków rolnych. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) nie ma w tym przypadku prawa nabycia nieruchomości za zapłatą ceny.
Jeżeli nieruchomość rolna, stanowiąca własność rolnika – członka spółdzielni, jest oddawana w posiadanie spółdzielni produkcji rolnej jako wkład gruntowy, jej właściciel nie musi prowadzić gospodarstwa rolnego przez okres 5 lat od dnia nabycia nieruchomości.
Dodatkowo, jeżeli spółdzielnia produkcji rolnej nabywa nieruchomość rolną wykonując własne prawo pierwokupu lub nabywa wkład gruntowy od członka spółdzielni, KOWR nie ma prawa pierwokupu.
Ostatnie zmiany w UKUR wprowadzają więc znaczne ułatwienia w nabywaniu nieruchomości rolnych przez spółdzielnie produkcji rolnej. Pozwalają na tworzenie większych gospodarstw rolnych przez grupy rolników lub ich zrzeszeń. Nowe przepisy wpisują się w szerszą tendencję promowania spółdzielczości w rolnictwie. Jej przejawem są także ułatwienia podatkowe czy fundusze przeznaczane na dotacje dla nowo powstających spółdzielni.
