W sprawie prowadzonej przez adwokata Macieja Obrębskiego i radcę prawnego Jakuba Dobkiewicza, Sąd Okręgowy w Krakowie nakazał Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa zwrot, spadkobiercom przedwojennych właścicieli, nieruchomości położonej w województwie małopolskim, którą Skarb Państwa przejął w latach 40. XX wieku w ramach reformy rolnej.
Przedmiotowa nieruchomość wchodziła niegdyś w skład większego zespołu dworsko-parkowego. W wyniku przeprowadzenia reformy rolnej, na mocy Dekretu PKWN z 6 września 1944 r. majątek właścicieli rozparcelowano i przejęto na rzecz Skarbu Państwa. Jednak – co potwierdził Sąd Okręgowy – w przypadku tej konkretnej działki zabrakło podstawy prawnej.
Kluczową kwestią w procesie było podniesienie przez Skarb Państwa zarzutu zasiedzenia nieruchomości. W ocenie pozwanego bieg zasiedzenia miał rozpocząć się już w 1947 r. Tymczasem – jak podnosili pełnomocnicy powoda – istniały realne ograniczenia w dochodzeniu roszczeń właścicielskich przez dawnych ziemian w czasach Polski Ludowej. W szczególności na mocy ustawy z 12 marca 1958 r. wyłączono w wielu przypadkach prawo do sądu w sprawach dotyczących nieruchomości przejętych przez Państwo. Dlatego też, trwający wówczas stan faktyczny określa się aktualnie jako „zawieszenie wymiaru sprawiedliwości”.
Sąd Okręgowy przychylił się do argumentacji, że w okresie PRL-u spadkobiercy właścicieli ziemskich nie mieli obiektywnie możliwości skutecznego dochodzenia swych praw. Na przeszkodzie stały zarówno przepisy wyłączające kontrolę sądową rozstrzygnięć organów państwowych, jak i powszechna praktyka, która uniemożliwiała przywrócenie pierwotnego stanu posiadania. Dopiero zmiany ustrojowe i uchylenie restrykcyjnych regulacji w 1992 r. otworzyły drogę do ubiegania się o zwrot przejętych nieruchomości.
W omawianej sprawie sąd przyznał rację spadkobiercom, stwierdzając, że działka nigdy nie podlegała reformie rolnej, a jej przejęcie przez państwo nie miało podstawy prawnej. Stan ten skutecznie wykluczał nabycie własności przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia. Wyrok jest prawomocny.
