Na prośbę Instytutu Legislacji i Prac Parlamentarnych Naczelnej Rady Adwokackiej adw. Maciej Obrębski sporządził opinię prawną zawierającą uwagi dotyczące zgodności z Konstytucją RP (w tym w szczególności w świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 maja 2015 roku, sygn. akt: P 46/13) oraz prawem Unii Europejskiej komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – kodeks postępowania administracyjnego. W czerwcu 2021 roku opinia ta została przesłana do Kancelarii Senatu RP jako oficjalne stanowisko NRA w zakresie przedmiotowego projektu ustawy.
Projektowane zmiany odnoszą się wyłącznie do przepisów regulujących stwierdzenie nieważności decyzji, zawartych w Dziale II, Rozdziale 13 K.p.a., mają jednak bardzo istotne znaczenie dla decyzji zapadłych zwłaszcza w okresie PRL. Nowelizacja przewiduje brak możliwości stwierdzenia nieważności decyzji wydanej bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne. Ponadto, wyłączona ma być możliwość wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wydanej m.in. z rażącym naruszeniem prawa, jeżeli od dnia jej doręczenie lub ogłoszenia upłynęło 30 lat, co de facto zamyka drogę do uzyskiwania odszkodowań za niesłusznie przejęte nieruchomości, ponieważ nie będzie możliwe uzyskanie prejudykatu niezbędnego do późniejszego postępowania cywilnego. Nowe przepisy mają objąć postępowania w toku, czyli przewiduje się umorzenie wszystkich postępowań administracyjnych w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczętych po upływie 30 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji lub postanowienia, które nie zakończą się przed dniem wejścia w życie nowelizacji.
Rzekomym celem nowelizacji, wskazanym w uzasadnieniu projektu, miało być dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 maja 2015 roku (sygn. akt: P 46/13), stwierdzającego niezgodność artykułu 156 § 2 K.p.a. z Konstytucją, w zakresie, w jakim nie wyłącza on dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływa czasu, a decyzja była podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy. Podczas prac legislacyjnych w Sejmie, dokonano jednak tak daleko idących zmian w projekcie, że obecny kształt nowelizacji (wskazany powyżej) stanowi zaprzeczenie wspomnianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który brał w obronę obywatela, a nie Skarb Państwa, jak to ma miejsce po zmianach.
W konkluzjach przedmiotowej opinii prawnej adw. Maciej Obrębski wskazuje między innymi, że projektowana regulacja zmierza do zawoalowanego wygaszenia problemu reprywatyzacji w Polsce, podczas gdy zagadnienie to wymaga kompleksowej ustawowej regulacji.
