Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 2097; dalej Ustawa zabużańska) potwierdzenie prawa do rekompensaty następuje na wniosek osoby ubiegającej się o potwierdzenie tego prawa, złożony nie później niż do dnia 31 grudnia 2008 roku. Wniosek ten powinien zostać złożony przez współwłaściciela lub spadkobiercę, lub wskazaną osobę uprawnioną do
Na tle powyższego przepisu pojawiła się wątpliwość, czy na gruncie przepisów Ustawy zabużańskiej wymagane jest, aby do dnia 31 grudnia 2008 r. każda z uprawnionych osób wystąpiła ze stosownym wnioskiem, czy też wystarczy, aby w terminie tym wystąpiła chociaż jedna osoba z grona uprawnionych. Stanowisko sądów w tym zakresie było rozbieżne i dopiero wspomniana uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego rozstrzygnęła tę kwestię na korzyść spadkobierców. W przedmiotowej sprawie wniosek został złożony przez część współspadkobierców w dniu 29 maja 2008 roku, w więc w terminie przewidzianym w ustawie. Nie uczyniła tego jedna ze spadkobierczyń, która dopiero w piśmie z dnia 27 grudnia 2010 roku ujawniła swoją wolę uczestniczenia w postępowaniu o potwierdzenie prawa do rekompensaty. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że użycie przez ustawodawcę liczby pojedynczej przy określeniu podmiotu uprawnionego do wystąpienia z wnioskiem – spadkobierca lub wskazana osoba uprawniona do rekompensaty – nie oznacza, że dla zachowania prawa do potwierdzenia prawa do rekompensaty każda z tych osób musi złożyć stosowny wniosek w terminie wskazanym w art. 5 ust. 1. Z konstrukcji powołanych przepisów wynika, że złożenie w terminie wniosku przez jednego z legitymowanych podmiotów wszczyna postępowanie administracyjne, co do wszystkich uprawnionych. Wystarczy zatem, że jeden ze spadkobierców złożył wniosek przed 31 grudnia 2008 r., aby pozostali uprawnieni, którzy takich wniosków nie złożyli, zachowali swoje roszczenia, stosownie do posiadanych udziałów w
Podkreślenia wymaga, że niestety nie jest jednoznaczny tryb w jakim pozostali spadkobiercy winni obecnie występować o przypadającą na ich rzecz rekompensatę. Kwestii tej nie rozstrzyga ww. uchwała, a podejście poszczególnych wojewodów bywa różne. Niektórzy bowiem stoją na stanowisku, iż w takim przypadku spadkobierca winien złożyć wniosek o wznowienie postępowania, które zakończyło się w odniesieniu do pozostałych uprawnionych. To oznaczałoby, że takowy wniosek winien zostać złożony w terminie jednego miesiąca od dnia rzeczonej uchwały. Z takim poglądem nie można jednak zgodzić się, co już potwierdza część wojewodów. Nie zmienia to jednak faktu, iż złożony po upływie ww. miesięcznego terminu wniosek wymaga odpowiedniego
Nadto, wspomniane orzeczenie NSA potwierdziło dodatkowe udogodnienie dla spadkobierców. Zgodnie z art. 3 ust. 2 Ustawy zabużańskiej spadkobierca może wskazać osobę uprawnioną do otrzymania rekompensaty mu przypadającej. W tym zakresie pojawiła się także wątpliwość co do terminu, do którego tego wskazania można dokonać. Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił jednak, że termin 31 grudnia 2008 roku określa jedynie datę końcową na złożenie wniosku o potwierdzenie prawa do rekompensaty. Nie odnosi się zaś do wskazania osób uprawnionych do rekompensaty. Zatem oświadczenie o przeniesieniu swoich praw na pozostałych spadkobierców w tym zakresie nie jest ograniczone datą 31 grudnia 2008 r. Osoby uprawnione do rekompensaty, które chcą zrzec się swoich uprawnień na rzecz pozostałych, mogą więc tego dokonać już po wszczęciu
Niezaprzeczalnie przyjęta przez NSA wykładnia przepisów Ustawy zabużańskiej jest bardzo korzystna dla spadkobierców nieruchomości pozostawionych na Kresach. Odpowiada ona zasadom wyrażonym w Konstytucji RP oraz wytycznym wyrażonym przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, który podkreślał konieczność całościowego załatwienia sprawy rekompensaty za mienie pozostawione poza obecnymi granicami RP. Należy to stwierdzenie interpretować, że ma to nastąpić w stosunku do wszystkich uprawnionych, a nie tylko tych którzy złożyli wnioski w zakreślonym przez wnioskodawcę terminie.
